SGK kapsamında çalışanlar veya farklı sebeplere bağlı olarak emekli olmayı bekleyenler istedikleri takdirde fazladan ödenmiş olan primlerini geri almak için başvuru yapabiliyor. Bunun yanı sıra sigortalı çalışırken hayatını kaybetmiş olanların maaş bağlanma hakkında sahip olan yakınları da bu hak kapsamında primleri geri almak için başvuru yapabiliyor. Peki, fazladan ödenen primler nasıl alınır? Ayrıntılar haberimizin devamında.

Sosyal güvenlik kapsamında sigortalı olarak çalışan bir kişinin emekli olabilmesi için yeterli gün sayısı ve prim ödemesi gerekiyor. İşveren ve işçiden kanunun öngördüğü miktarlarda kesinti yapılarak ödenen prim tutarları çalışanın brüt maaşından kesilerek yatırılıyor. Fakat işçinin çalışma süresi sırasında fazladan yatırılmış olan veya kullanmadığı primler SGK tarafından başvuru yapan kişilere defaten ödeniyor.

Prim Geri Ödemelerinden 2 Farklı Duruma Uygun Olanlar Yararlanıyor

Prim ödemelerini geri alarak değerlendirmek isteyen kişiler iki farklı duruma uygun olmaları halinde bu hakka sahip olabiliyor. Birincisi, emekli olma yaşı gelmiş olmasına rağmen prim gün sayısı yeterli değilse, bu durumda olan kişiler başvuru yaparak o zamana kadar birikmiş olan tüm primlerinin karşılığı olan parayı alabiliyor. İkincisi ise, çalışmaya devam eden bir kişinin prime esas kazancından daha fazla miktarda ödeme yapılmış olması durumunda geri ödeme mümkün olabiliyor.

Özellikle emeklilik imkânının kalmadığını düşünenler açısından oldukça cazip olan bu seçenek, emekli olabilmek için istenilen yaş şartını dolduran ancak, prim ödemeleri yetersiz olduğu için emeklilik hakkı kazanamayanları kapsıyor. Bu seçenekten yararlanarak birikmiş primleri paraya çevirmenin tek şartı ise, yaş ve yıl şartlarını doldurmuş olmak.

Primlerin Heba Olması Önleniyor

Emekli olmaktan umusunu kesmiş kişilerin talepleri doğrultusunda yapılan ödemeler kişinin emeklerinin heba olmasını önleyerek kalan hakkını eksiksiz bir şekilde alabilmesini sağlıyor. Bu haktan yararlananlar ise,

• Memur olarak çalışırken istifa edenler,
• İşçi statüsünde çalışırken ayrılmış ve çalışmıyor olanlar,
• BAĞ-KUR kapsamında olup işyerini kapatan veya devredenler yararlanabiliyor.

Geri ödeme sırasında sağlık için ödenen primler değil, çalışanın maaşından kesilerek ödenen miktarlar ödeniyor. Geri ödenen miktara herhangi bir faiz işletilmemekle birlikte, güncel katsayılar göz önünde tutuluyor ve bu güne güncellenmek suretiyle ödeme yapılıyor.

Sigorta primi iadesi için başvuru nasıl yapılır?

Kişilerin SGK'dan toplu olarak para iadesi alabilmesi için resmi başvuruda bulunması şarttır. Aksi halde kişilere otomatik olarak ödeme yapılmamaktadır. Kişilerin resmi başvurularını Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Kurumu Merkezlerine dilekçe ile yapmaları yeterli olacaktır.

Hangi ödemeler geri alınabilir?

Hizmet akdine bağlı olarak sigortalı çalışanların SSK kapsamında 2008 yılından öncesindeki hem kendi hem de işveren tarafından ödenen primleri geri alınabilir.

Kendi hesabına ve adına bağımsız olarak çalışan BAĞ-KUR'lular ise tarihe bakılmaksızın ödedikleri tüm primleri geri alabilir.
Kişilere prim ödemesi dışında emeklilikte geçerli olan bütün şartları yerine getirmeleri halinde; eksik prim günlerinin ödenebilmesi için hizmet borçlanması hakkı verilmiştir.

Ancak kişilerin hizmet borçlanması hakkını kullanarak geriye dönük olarak prim ödemesine rağmen emekli olmaması da söz konusu olur. Bu durumda toplu ödeme talebinde hizmet borçlanması için yapılan ödeme iade edilmez. Son olarak Genel Sağlık Sigortası primlerinin kişilere geri ödenmesi mümkün değildir.

Sigorta primlerin iadesi hangi durumlarda gerçekleştirilir?

Hizmet akdine bağlı 4A, kendi nam ve hesabına bağlı 4B ve kamu görevlisi klasmanında 4C sigortalılık statüsünde çalışan kişilerin adına SGK'ya ödenen primlerin toplu bir şekilde iadesi yapılmaktadır. Nakit olarak yapılan iade için şartlar belirlenmiştir.

4A ve 4B sigortalılık koluna mensup olarak çalışan ve 2008 tarihinden sonra 4C sigortalılık statüsünde işe başlayanların SGK'dan prim ödemelerini alabilmesi için yaş ve hizmet şartını doldurması gerekir. Buna göre; sigortalılık süresi erkekler için 25 yıl; kadınlar için 20 yıl olarak belirlenmiştir.

Kişinin birden fazla iş yerinde aynı anda çalışması durumunda ödenen toplam prim miktarı esas kazancı aşıyorsa; aradaki fark için SGK'dan iade talep edilebilir. Esas kazancı aşma durumu ise; toplam prim ödemesinin o yıl güncellenen asgari ücret tutarının 7.5 katından fazla olmasını anlatır. Aradaki fark için başvuru talebini kişilerin 10 yıl içerisinde iletmesi gerekir.

Aksi durumlarda vatandaşlara tanılan bu hak zaman aşımından düşürülür. Sigortalı orak çalışanların emekli olmadan vefat etmesi durumunda hak sahiplerinin sigorta primi iadesi için başvuruda bulunmasına imkan verilir. Ancak bu kişilerin adına vefat eden sigortalının üzerinden yetim ya da dul aylığı bağlanmaz.

Emekli olabilmek için 2 önemli şart

Emekliliğe ilişkin çokça sorulan sorulardan biri, sağlığını yitirenlerin erken emekli olup olamayacağı konusunda. Hastalanan, ameliyat olan ve rapor alıp işine devam edemeyenlerin aklında nasıl emekli olacakları sorusu vardır.

Sosyal güvenlik mevzuatımız kimlerin sağlık sorunları sebebiyle erken emekli olabileceklerini düzenlemiştir. Bu çerçevede, iki emeklilik kavramı öne çıkar. Bunlardan ilki 'malulen emeklilik', diğeri de 'engelli hakkıyla emeklilik' kavramıdır. Malulen emeklilik ile engelli emekliliği arasında bazı farklar vardır.

Yüzde 60 kayıp şartı

Malulen emekli olabilmek için gerekli ilk ve en önemli şart, çalışma gücünde en az yüzde 60 kayıp olduğuna dair sağlık kurulu raporudur. Bu raporun alınabilmesi için kişilerin ilk olarak bulundukları il veya ilçedeki SGK merkezlerine başvurmaları ve yetkili hastanelere sevk edilmeleri gerekir.

Kişiler doğrudan hastaneye başvurarak rapor almak yerine SGK'ya başvurarak sevklerini gerçekleştirmelidir. Sevkin SGK üzerinden yapılmasının nedeni, yalnızca sağlık kurulu raporunun malullük aylığı almak için yeterli olmamasıdır. Kişi, çalışma gücünde en az yüzde 60 kayıp olduğunu belgelese bile en az 1.800 gün prim ödemesi yoksa veya prim ödemesini borçlanma ile 1.800 güne tamamlayamıyorsa malullük aylığı alamaz.

Malulen aylığı nasıl alınır?

Yani, malul sayılmak, malullük aylığı almaya yetmez. Ancak kişinin çalışma gücünde en az yüzde 60 kaybın olması, bu kişinin engellilik oranının da en az yüzde 40 olacağını gösterir. Bu nedenle her malul engellidir. Ancak her engelli malul sayılmayabileceği gibi, her engelli de malullük aylığı alamaz. Çünkü yüzde 40 engelli olan bir kişinin çalışma gücünde en az yüzde 60 kayıp olmayabilir.

Engelli emekliliği şartları neler?

Malulen emekli olamayan bir kişi engelli hakkıyla emekli olabilir. Malulen emeklilikte sigortalılık süresi ve prim koşulunu yerine getiremeyen kişiler, engellilik tespiti yaptırarak engelli emekliliğinden yararlanabilirler. Engelliler, engellilik oranı ve ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre emeklilikte farklı koşullara tabidir.

İlk kez 1 Ekim 2008 ve sonrasında sigortalı olan engelliler, SGK'dan alacakları sevk ile yetkili hastanelerden aldıkları sağlık raporlarındaki çalışma gücündeki kayıp oranına göre emekli olurlar. Bu açıdan, sağlık kurulu raporuna göre çalışma gücü kaybı:

Yüzde 50 ila yüzde 59 arasında olan sigortalılar 16 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3.700 gün, yüzde 40 ila yüzde 49 arasında olanlar ise 18 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4.100 gün şartlarını yerine getirdiklerinde emekli olabilirler. 1 Ekim 2008 ila 1 Ocak 2015 arasında ilk kez sigortalı olan engelliler için kademeli geçiş ile belirlenen emeklilik koşulları tablodaki gibidir. İlk kez sigortalı olunan tarih ilerledikçe emeklilik için geçerli koşullar ağırlaşmaktadır.

1800 gün prim ödemesi şart mı?

Malullük aylığı alabilmek açısından ikinci şart, kişinin malullük için gerekli sağlık kurulu raporunu almak üzere SGK'ya başvurduğu tarihte en az 1.800 gün ödenmiş priminin olmasıdır. Yani, malullük aylığı talep eden kişilerin SGK'ya başvurdukları tarihte en az 5 yıl prim ödemiş olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde, sevk işlemleri yapılamaz ve bu kişiler malullük aylığı da alamazlar.

Malulen emekli olma talebinde bulunan kişinin başvuru tarihinde 1.800 gün primi yok fakat borçlanabileceği bir süre varsa ve bu süreyi borçlanması halinde prim günü sayısı 1.800'e ulaşıyorsa, bu durumda SGK sevk işlemini gerçekleştirmektedir.

Örnek olarak ilk kez 30 Ağustos 2005 tarihinde sigortalı olmuş bir kişi, 30 Ağustos 2015 tarihine kadar 1.800 gün prim ödemiş ve çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybetmişse malul sayılır ve malullük aylığı alabilir. Bu nedenle, işverenlerin sigorta girişlerini yapması çok önemlidir. Çalışmaya başladığı halde sigorta girişi yapılmayan kişiler bir sağlık sorunu ile karşılaştıklarında sigortalılık süreleri tamamlanmadığı için malullük aylığı alamayabilirler.

Hangi tarihler önemli?

İlk kez 1 Ekim 2008 öncesinde sigortalı olmuş engelliler, engellilik nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış olduklarını vergi daireleri veya defterdarlıklar tarafından sevk edildikleri ve Sağlık Bakanlığı'nca belirlenen yetkili sağlık kurumlarından aldıkları raporla tespit ettirmeliler.

Engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortalılardan 6 Ağustos 2003 tarihi itibarıyla 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi bulunanlara, engellilik derecelerine göre kademeli geçiş ile emeklilik hakkı sağlanmıştır. Ancak bu tarihten sonra ilk kez sigortalı olanlar için aşağıdaki koşullar geçerlidir:

Engellilik oranı yüzde 80 ila yüzde 100 arasında olanlar için 15 yıl ve 3.600 gün, engellilik oranı yüzde 60 ila yüzde 79 arasında olanlar için 18 yıl ve 4.000 gün, engellilik oranı yüzde 40 ila yüzde 59 arasında olanlar için 20 yıl ve 4.400 gün.

Sigorta girişinde kademeli geçiş!

6 Ağustos 2003 tarihinden önce sigortalı olanlar ise emeklilik için kademeli geçişe tabi tutulmuşlardır. 6 Ağustos 2003 tarihi itibarıyla 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olanlar eski hükümlere göre, yani 15 yıl ve 3.600 gün prim koşulunu yerine getirerek emekli olabilirler.

Ancak 6 Ağustos tarihi itibarıyla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunanlar için engellilik dereceleri göz önüne alınarak kademeli bir geçiş süreci öngörülmüştür.